'ते पुढे गेले'

तडजोडी, खटपटी करत जगताना, यशस्वी नाहीतरी किमान 'पुढे' जाताना थांबवून कुणी तुम्हाला नागडं करणारा आरसा दाखवला तर काय होईल? त्यातून तुम्ही स्वतःला संवेदनशील वगैरे म्हणवून घेत असाल, चुक बरोबर चा निवाडा आत कुठेतरी जागा असेल अजून तर काय होईल तुमचं?
बास हेच होतं 'ते पुढे गेले' बघताना.
माणसाचा सतत पुढे जाण्याचा हव्यास, obsession च खरंतर आपल्याला सगळा विधिनिषेध विसरायला लावतो. कुठलीही किंमत मोजून पुढे जाताना कुणाचं तरी शोषण, कुणावर तरी अन्याय करावाच लागतो ही अपरीहार्य वस्तुस्थिती आहे असं आपण स्वतःला समजावतो. ज्यांच्यावर अन्याय होतो त्यांचाच दोष आहे यात असं सोयीस्करपणे समजतो आपण. अन्याय करणं जेवढं मुर्दाड आणि निर्ढावलेपणाचं तेवढा पुढे जाण्याचा वेग जास्त.
ही परिस्थिती. नीट, सूक्ष्मात जाऊन आणि प्रामाणिकपणे विचार केला तर कुठेना कुठेतरी आपण या परिस्थितीचा भाग आहोत. याच गोष्टीला हातभार लावतोय हे लख्ख जाणवतं. असह्य त्रास होतो ह्या आरश्यात बघण्याचा.
हा नाटकातला मूळ विचार अधोरेखित करण्यासाठी नाटकात रूपक (metaphor) म्हणून मृत्यूनंतर माणसे पोचतात अशी एक जागा/ एक दालन, तोंड मिटलेल्या बाईवर बलात्कार ह्या गोष्टी येतात. अत्यंत साध्या आणि प्रभावी संवादांच्यातून हे सगळं येतं त्यामुळे जास्त अंगावर येतं.
नाटकाचं सादरीकरण हे अत्यंत साधेपणाचं आणि म्हणूनच परिणामकारक आहे. हा विषय spectacular visuals नी मारला जाऊ शकतो. हे ओळखून नेपथ्य म्हणजे एक void , अंधार असे नेपथ्याचे निर्णयन केल्याने तीव्रता अजून वाढते. नेपथ्यासाठी बजेट नही, करायचा काय सेट नाटकाला अश्या पळवाटांमधून हा void येत नाही. तर नेपथ्याचे design म्हणून येतो. विचारपूर्वक घेतलेला निरणय म्हणून येतो. म्हणून तो महत्वाचा ठरतो. प्रकाशयोजनेतील patterns व लय यांच्यामुळे आपण अजून अजूनच आशयाच्या जवळ पोचतो. आणि कलाकारांच्य वागण्यातील सहजता. 'अ' चं खूप बोलणं आणि 'ब' चं गोंधळलेलं असणं, 'ब' चं 'सोपा उपाय' शोधू पहाणं. हे सगळं सगळं अगदी जिथल्या तिथे. अभिनय केल्याचं जाणवतच नाही.

प्रयोगभर होतं असं की हळू हळू आरसा दिसायला लागतो. मग तो लख्ख दिसतो आणि मग सहन होईनासा होतो. नेपथ्यातल्या void मुळे claustrophobic वाटायला लागतं, अंधार हुडहुडी भरवू लागतो.

पृथ्वी थिएटर मधलं नाटक संपलं सोमवारी २१ जानेवारीच्या रात्री. माझ्या मनात अजून प्रयोग चालूच आहे. आणि भरलेली हुडहुडी अजून तशीच