Saturday, August 6, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप 6 - पाऊस

 रिपरिप, संततधार, एका लयीत, सतत असा पाऊस पडत राहतो. पावसाच्या शेजारी बसून माझं काम चालू असतं. हाताने काहीतरी घडवण्याचं. पावसाच्या लयीवर डोक्यात शब्द, आठवणी, घटना, वाक्यांचे पुंजके आणि नुसतंच काहीतरी वाटणं - याला हिंदीत एहसास म्हणतात. मराठीत इतका सुंदर शब्द का नाहीये? - असं सगळं घरंगळत असतं.

मेंदूचा एक भाग हातातल्या वस्तूच्या घडत राहण्यावर लक्ष ठेवून असतो. बाकी भाग लयदार पावसाबरोबर मोकाट सुटलेला.
मग तो जाऊन पोचतो माझ्या प्रिय गावाला. प्रिय शब्दात मावतच नाही खरं तर माझं आणि त्या गावाचं नातं. पण सध्या प्रियच म्हणूया.
त्या प्रिय गावात डोंगरमाथ्यावर असलेल्या ऑपेरा रांचच्या कॉश्च्युम शॉपच्या डेकच्या बाजूच्या दाराबाहेर एक शेड आहे. तिथे बसून मी काम करते. कधी फॉलस्टाफच्या गाऊन्सना मॅचिंग होतील असे शूज रंगवणे, कधी लुचिया डी लमारमूरच्या कोरसचे स्पोरॅन बनवणे, कधी व्हीनस अँड अडोनिस साठी युरोपातून आलेल्या मास्कवर काम करणे असे काहीही असू शकते.
रांचवर प्रत्यक्ष ऑपेरा हाऊसमध्ये येण्याचा रस्ता या बॅकडेकवरूनच आहे. पुढच्या बाजूने फक्त प्रेक्षक येतात. बाकी सगळी यंत्रणा इथूनच येते. कोण आले कोण गेले मला सगळे दिसतात. पायऱ्यांवर बसलेला हातशिलाईचा अड्डा दिसतो. आता मी त्याचा भाग नसते. यावर्षी मी कॉश्च्युम क्राफ्टच्या टीममध्ये आलेली असते. एक प्रमुख, एक फर्स्ट हॅन्ड, एक असिस्टंट, एक अप्रेंटीस आणि गरजेप्रमाणे व्हॉलंटियर्स असा आमचा छोटा परीवार आहे. पण आमच्याकडे बरीच जादू घडत असते. पायापासून चेहऱ्यापर्यंत ज्या ज्या बारीक सारीक accessories (याला चांगला मराठी शब्द सुचवल्यास... ) असतात त्या इथे बनतात, दुरुस्त होतात, सजवल्या जातात. खऱ्या आयुष्यात ती वस्तू जशी आणि ज्या गोष्टीपासून बनते तसे इथे असेलच असे नसते. सोन्याचा पत्रा लावलेले चिलखत कॅनव्हासचे, चांदीचे स्पोरॅन पॉलिमर क्लेचे अशी सगळी गंमतजंमत असते.
तर ही सगळी कामे त्यात वापरल्या जाणाऱ्या केमिकल्समुळे हवेशीर जागी बसून करावी लागतात. अश्या तऱ्हेने बॅकडेकला लागून असलेली शेड माझी कर्मभूमी बनते. आणि मी येणाऱ्या जाणाऱ्या सर्वांवर नजर ठेवून काम करत राहते. अंगावर शंभर डाग पडलेला एप्रन, नाकावर रेस्पिरेटर, डोळ्यांवर सेफ्टी गॉगल्स, हातात वेगवेगळ्या प्रकारचे आणि वेगवेगळी केमिकल्स अडवणारे ग्लोव्ह्ज अश्या सगळ्या किंवा काही वस्तू असतात. त्यात मी गायब होऊन जाते.
काही गायकनट, काही डिझायनर्स, विविध शॉपमधली काही माणसे येताजाताना दिसली की त्या वाळवंटात, उन्हाळ्यात, डोंगरमाथ्यावर मस्त गार वाटतं. कधीकधी अशी माणसे बघायला म्हणून लुचियाचा कॉश्च्युम डिझायनर चार्ली माझ्या शेडमधल्या टेबलाशी जास्त रेंगाळतो. मग आम्ही कामाच्या चर्चेबरोबर येताजाता दिसणारे चटके आणि त्यांनी डोळ्याला दिलेला गारवा यांची प्रतवारी करतो, क्रम लावतो.
पण एखादा दिवस वेगळा असतो. चटका माणसे आणि त्यांचा गारवा खिजगणतीतही राहात नाही. डेकवरून दिसणारा आकाशाचा स्वच्छ पण तापता निळा, डोंगररांगांचा लालसर पिवळा, मधूनच उगवलेल्या खुरट्या झुडुपांचा हिरवा काळा, बॅकडेकच्या फरशीचा पिवळट राखाडी, ऑपेरा हाऊसच्या भिंतींचा अडोबी लाल, दूरवर दिसणाऱ्या कोलोरॅडो हायवेचा मळकट ग्रे, सगळ्यावर पडलेला भगभगीत उजेड असे सगळे वाळवंटाचे रंग बदलायला लागतात. आकाशात जांभळे, लाल, काळे रंग दिसायला लागतात. भिंतींचा अडोबी लाल सोडून सगळे रंग आपला स्वत्व सोडून ग्रे स्केलवर वेगवेगळ्या जागी जायला लागतात. मग सगळं आभाळ गच्च काळंजांभळं होतं. आणि दोन मिनिटात पावसाचा खेळ सुरू होतो. सर्व जग ग्रे झालेलं असतं.
माझ्या भारतीय मनाला पावसात भिजायची तहान लागते. अमेरिकन येड्यांना ही गोष्टच समजत नाही. मी मात्र हाताने काम करता करता मेंदूने सह्याद्रीत भिजत भिजत फिरून आलेली असते.
जशी आत्ता वसईत बसून सँटा फे ला फिरून आले!!

Friday, July 29, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप ५ - प्रेसिजन बिसिजन

हे प्रत्यक्ष सँटा फे ऑपेराच्या इथले नाहीये पण कॉश्च्युम शॉपचीच गोष्ट आहे म्हणून याच सिरीजमध्ये घेतेय.

------

 मी आणि केविन एकमेकांच्या कटींग आणि पिनिंगवर हसायचो. कटींग म्हणजे कापड बेतणे आणि बेतलेले दोन कापडाचे तुकडे मशीनवर जोडताना आधी टाचण्या लावायच्या असतात ते पिनिंग. केविनला वेळ लागायचा. मी धडाधड करायचे. त्यामुळे मी माझे नाक खूप वर करायचे. मग यायची बाही. बाही गोल जोडताना - म्हणजे आधी बाही बनवून मग ती धडाला जोडणे - हे करताना बाहीची शिवण नेमक्या गोलाव्यात कधी कधी उसवायला लागायची मला. पण केविनला कधीही तसे करायला लागायचे नाही.

कापडाचे चार थर ठेवायचे. वरच्या थरावर पॅटर्न काढायचा. सगळ्या बाजूने शिलाईसाठी ठराविक माया सोडायची आणि एकदम चार थर कापायचे. नंतर कडेला कड जोडून जितकी माया सोडली असेल त्या हिशोबाने मशीन मारायची. हवं तर शिलाईच्या रेषेला काटकोनात टाचून घेऊन मशीन मारायची. किती सोप्पंय ना? मला असंच शिकवलं गेलं होतं इथे.
केविन म्हणजे माझ्यासारखाच असिस्टंटशिपवर एम एफ ए करणारा आणि असिस्टंटशिपचा भाग म्हणून कॉश्च्युम शॉपमधे काम करणारा माझ्यापेक्षा दोन वर्ष जुना विद्यार्थी आणि टिना आमची शॉप मॆनेजर. दोघेही माझी कापड बेतायची, कापायची, टाचायची पद्धत बघून अवाकच असायचे. इतकं ढोबळपणे कपडे शिवणे त्यांच्या पचनी पडत नव्हते.
एक दिवस मला माहिती असलेल्या पद्धतीप्रमाणे म्हणजे जिथे शिवण मारायची त्या रेषेला काटकोनात येतील अश्या प्रकारे पिना टाचून मशीन मारत असताना सुई नेमकी आपटली पिनेवर आणि सुईचा तुकडा पडला आणि उडाला. नशिबाने चेहऱ्यावर न येता कुठेतरी पडला. आणि केविन हसला किंवा मला तसे वाटले.
मग मी केविनची पद्धत समजून घेतली. एकावर एक चार थर बसवून कापड कापताना एखाद्या थरातले कापड थोडेसे मागेपुढे सरकू शकते. सर्व थरांवर पॅटर्न आखलेला नसतो. अश्या वेळेला ठराविक माया गृहित धरून तेवढे आतमधे असे समजून शिलाई मारली गेली तर पॅटर्नमधे गोंधळ झालाच म्हणून समजायचा. गळे, कॉलर्स, बाही वगैरे अश्या ठिकाणी असा एक मिलीमीटरचा फरक पण त्रासदायक ठरतो.
यासाठी जेवढे लेयर्स त्या प्रत्येकावर पॅटर्न आखला जायला हवा. आणि माया गृहित धरून शिवण न मारता. जिथे पॅटर्न आखलाय त्या रेषा म्हणजे शिलाईच्या रेषा जोडून कापड टाचले गेले पाहिजे. खरंतर कापड कापतानाही एकदम अनेक लेयर्स कापायचेच नसतात पण सर्व थरांवर पॅटर्न आखला की मग कापड एकत्र कापताना एखादा लेयर सरकला बिरकला तरी गोंधळ होत नाही.
मग येतं पिनिंग. तुमचं कापड घट्ट आहे, शिवणी सरळ आहेत तर दोन्ही बाजूच्या शिलाईच्या रेषा एकावर एक ठेवून त्या रेषांच्या काटकोनात टाचण्या लावल्या अंतरावर तर चालू शकते. मात्र मशीनच्या पायाखाली जायच्या आधी ती पिन काढून बाजूला करायला हवे नाहीतर मशीनची सुई टाचणीवर आपटून तुटणे, तो तुकडा उडून कुठेही लागणे, टाचणी वाकणे वगैरे गोंधळ होतात.
पण तुमचं कापड सुळसुळीत आहे, शिवणींच्यात गोलवा आहे तर मात्र दोन्ही बाजूंच्या शिलाईच्या रेषा एकावर एक ठेवून त्या रेषेवरच आणि अगदी कमी अंतरावर पिना टाचायला हव्यात. म्हणजे साधारण संपूर्ण शिलाई पिनांनीच केल्यासारखे कापड जोडले जाईल. कुठेही नको तशी चूण किंवा कापड ओढले जाणे होणार नाही. मशीनखाली ज्या दिशेला कापड जाणार त्या दिशेला पिनांचे टोचरे टोक ठेवायचे आणि कापड मशीनच्या पायात पुढे पुढे जाताना एकेक पिन मागे काढून टाकायची.
याला वेळ लागतो. पण प्रेसिजन हवे तर हे हवेच. या प्रेसिजनची सवय लागली, ही पद्धत हातात-डोक्यात बसली आणि मी पण केविनबरोबर पुरेसा वेळ घेऊन, दहा वेळा न उसवता कपडे शिवू लागले. अमेरीका देशी, जॉर्जिया प्रांती असलेल्या एका युनिव्हर्सिटीतल्या नाटकांच्या कॉश्च्युमसाठीही इतपत प्रेसिजन तर असायलाच हवे. किंवा कुठेही प्रेसिजन असायलाच हवे हा धडा मिळाला. असे विविध धडे वर्षभर गिरवत मी सँटा फे ऑपेराच्या कॉश्च्युम शॉपमधे काम करण्यासाठी, अजून पुढच्या पातळीचे प्रेसिजन शिकण्यासाठी सज्ज होत गेले.
बारीकसारीक गोष्टीत प्रेसिजन राखायला शिकलं की आपोआपच ते सगळ्या कामात, जगण्यात उतरायला लागतं. मग तुम्ही आयुष्यभरासाठी बरबाद होता. त्याची सुरूवात इथे झालेली होती.

Sunday, June 12, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप ४ - रिश्ता आया है!

 हातशिलाईच्या अड्ड्यात अप्रेंटीस असायचे आणि व्हॉलंटीयर्स. अप्रेंटीस क्वचितच सँटा फे मधले स्थानिक असायचे. तर कॉश्च्युम शॉपच्या व्हॉलंटीयर्स या सँटा फे आणि आजूबाजूच्या परिसरात राहणाऱ्या रिटायर्ड बायका असायच्या. शिकत असलेले, शिक्षण संपून खऱ्या जगात उतरू पाहणारे अप्रेंटीस आणि रिटायर झालेल्या, वेळ घालवायला काम करणाऱ्या व्हॉलंटीयर्स असे फार गमतीशीर मिश्रण असायचे हातशिलाईच्या अड्ड्याचे.

वयातला आणि अनुभवातला फरक असला तरी लगेच अप्रेंटीस लोकांनी व्हॉलंटीयर्सना काकू-मावशी-आजी म्हणत लीन व्हावे, त्यांचे ऐकावे वगैरे बावळटपणा तिथे चालत नसे. त्यामुळे गप्पा तश्या म्हणायच्या तर एका पातळीवर चालत.
या सगळ्या सत्तरीच्या आगेमागे असलेल्या बायका एकट्या किंवा फारतर दुकट्या राहात, आनंदी असत आणि मूळ शहरापासून 10-15 किमी दूर असलेल्या ऑपेरा रांचवर रोज आपले आपण ड्राइव्ह करून किंवा कारपूल करून येत असत. यातल्या काहींच्या घरातल्या जास्तीच्या रूम्स त्या ऑपेरा कंपनीला सीझनपुरत्या भाड्याने दिलेल्या असत. कंपनी मग तिथे अप्रेंटिस गायकनटांची राहायची व्यवस्था करे.
कॉश्च्युम शॉपच्या आणि इतर क्रूच्या त्या सगळ्या पसाऱ्यात मी एकटीच देसी असल्याने अनेकजण कुतूहलापोटी भोचक होत असायचेच त्यामुळे थोडा भोचकपणा मी स्वीकारून टाकला होता. यातल्या काही टिपिकल अमेरिकन म्हणजे अमेरिकेच्या पलिकडे जग असतं आणि माणसं राहतात आणि आनंदात असतात याची जाणीव नसलेल्या गोऱ्या काकवा, आज्या असायच्या तर काही हिस्पॅनिक.
एका गोऱ्या काकूंना अमेरिकन असणे (आणि बहुतेक गोरे असणे) खूप मिरवायचे असे. "आम्ही अमेरिकन असल्याने माझ्या वडिलांना शिक्षणाचे महत्त्व पटले होते त्यामुळे त्यांनी आम्हा सर्व बहिणींना, मुली असलो तरी, व्यवस्थित शिक्षण मिळेल इकडे लक्ष दिले. शिक्षण पूर्ण होऊ दिले." असे मला त्यांनी बरेच वेळा सांगितले होते. त्यामुळे या काकू आणि त्यांच्या बहिणी प्रचंड उच्चविद्याविभूषित आहेत असा माझा समज होता. मग एकदा गप्पा मारताना लक्षात आले काकू आणि बहिणी केवळ हायस्कूल पूर्ण केलेल्या होत्या. आणि मी तिथे माझी दुसरी मास्टर्स करायला गेले होते.
आमच्या टेबलची व्हॉलंटियर होती रोझ. हिस्पॅनिक होती. हिस्पॅनिक लोक बहुतांशी कॅथलिक आहेत. रोझ पण अर्थातच. तिच्या बोलण्यात धार्मिक उल्लेख खूप असायचे. 'गॉडच्या नजरेत तू पण ख्रिश्चनच आहेस' वगैरे म्हणायची. पण ते हसून उडवून लावले तर लगेच संगीत मानापमानाचा प्रयोग घडत नसे हे महत्वाचे. रोझच्या घरात दोन अप्रेंटीस गायकनट राहात होते. एक शिकागोहून आलेला गोरा मुलगा होता आणि दुसरा मात्र रेअर केस म्हणजे चक्क एबीसीडी* होता. आताचे माहीत नाही पण 90च्या दशकातले एबीसीडी तरुण कलाबिला, गाणेबिणे असल्या नादाला लागणे हे खूप दुर्मिळ होते.
ती आम्हाला त्यांच्या कथा सांगायची आणि अर्थातच त्यांना आमच्या सांगत असणार. आधी ब्राऊन रंगामुळे मी तिला तिच्यासारखीच वाटले होते. पण तिने माझ्याशी स्पॅनिश बोलायच्या आधीच मी इंडियन आहे ती ही खरी खरी इंडियन, कोलंबसाने डेली वाटल्यामुळे इंडियन शिक्का बसलेल्या टाईपची इंडियन नाही हे तिला कळले होते.
तिला माझ्याबद्दल विशेष माया आहे असे वाटायचे. मला आणि टेबलावरच्या बाकी लोकांनाही. बाकीच्यांसारखे indifferent वगैरे मी वागायचे नाही, वयाचा मान कितीही नाही ठरवला तरी दिला जायचा यामुळे तिला आपलेपणा वाटत असावा असे मी गृहीत धरले होते. ती मला खूप प्रश्न विचारे. माझ्या घराबद्दल फॅमिलीबद्दल वगैरे. तिने एका रविवारी आम्हाला घरीही बोलावले होते. नांबे फॉल्सला जाताना वाटेत तिचे घर होते म्हणून आम्ही तिच्याकडे गेलो होतो. ब्रेकफास्ट खाताखाता आम्ही आलो आणि ते दोघे गायकनट नेमके बाहेर गेलेत याबद्दल चार वेळा तरी चुकचुकली होती.
तिच्याकडे राहणारे दोघे गायकनट जाता येता बघून माहीत होतेच. आम्ही गप्पाटप्पा करायचो त्या गायकनटांपैकी एकाशी त्यातल्या गोऱ्याची मैत्री होती. त्यामुळे काऊगर्लसमध्ये क्वचित हाय हॅलो झालेही होते.
पण अर्थातच एबीसीडी - त्याचे नाव आलोक - आणि मी एकमेकांशी कधी बोलणे तर सोडा हॅलो वगैरेही केले नव्हते. साहजिक आहे तेव्हा तरी युनिव्हर्सिटीज वगैरे मध्ये एबीसीडी आणि एफोबी• लोक एकमेकांना व्यवस्थित पाण्यात बघत. त्यामुळे बाकी सगळ्यांशी बोलले तरी एबीसीडीशी/ एफोबीशी कोण बोलणार वगैरे नकचढेपणा होताच.
आणि एक दिवस तिने मला सुचवले की मी आणि आलोकने डेटवर जावे. तिने हेच आलोकलाही सुचवलेय हे ही सांगितले. तुमचे लग्न व्हायला हवे हे ही. मी थक्क, चकित आणि बंद पडलेली. यासाठी म्हणजे मॅचमेकर बनण्यासाठी तिला माझ्यात इतका इंटरेस्ट होता तर!
मला माझा माझा एक बॉयफ्रेंड आहे भारतात आणि मी परत जाऊन त्याच्याशी लग्न करणार आहे हे शक्य तितक्या स्पष्टपणे सांगितले. आणि नसता तरी मी आलोकच्या मागे जाणे शक्य नव्हते. त्यामुळे हे असलं माझ्या वतीने कुणाला सुचवणे हे माझ्यासाठी लाजिरवाणे आहे. उगाचच गैरसमज निर्माण करणारे आहे त्यामुळे तिने परत असले काही करायला जाऊ नये आणि आलोकलाही मला असला काही इंटरेस्ट नाही हे स्पष्ट करावे असे खडसावले.
यावर एखादी भारतीय काकू 'ह: ज्याचं करावं भलं तो म्हणे माझंच खरं!' असं ऐकवून राग घेऊन बसली असती. रोझ मात्र ओशाळली, सॉरी म्हणाली, आपण जरा जास्तच भोचकपणा केला हे ही तिला मान्य झाले वगैरे.
नंतर एकाच टेबलवर असलो तरी मी तिच्याशी बोलणे कमी केले. पूर्ण सीझनमध्ये आलोकशी कधीच ओळख, मैत्री झाली नाही/केली नाही. शक्यतोवर आम्ही एकमेकांना टाळत राह्यलो.
*एबीसीडी = ABCD = American born confused desis म्हणजे तिथेच जन्मलेली भारतीयांची धड ना देसी, धड ना अमेरिकन मुले(असे माझे म्हणणे नाही. भांडायला येऊ नका.)
•एफोबी = FOB = Fresh off the boat म्हणजे इथल्या संदर्भात भारतातून आलेले गावठी पब्लिक.
ताक: अजूनही अश्याच प्रकारे हे वापरले जाते की नाही याची कल्पना नाही. आणि अजूनही ABCD विरुद्ध FOB अशी टशन असते की नाही याचीही कल्पना नाही.

Wednesday, June 1, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप ३ - जूनची लगीनघाई

 जून महिना लग्नघाईचा असतो तिकडे. त्या सीझनसाठी घेतलेले गायकनट ते क्रू मधले सर्व विभागांचे लोक रांचवर असतात. रांच म्हणजे ऑपेरा रांच.

मुख्य गावाकडून उत्तरेला जायला जुना ताओस हायवे किंवा हायवे 285 पकडायचा. जात राहायचं, जात राहायचं मग एका ठिकाणी डावीकडे ऑपेरा ड्राइव्हवर शिरायचं. थोडा चढ आणि काही वळणे झाली की आपण डोंगरमाथ्यावर पोचतो. तिकडे उजव्या बाजूला आकाशात घुसलेली ऑपेरा हाऊसच्या छताची टोके आणि अडोब बांधकाम दिसते. मग गेट दिसते. पार्किंग लॉट दिसतो. हा सगळा ऑपेरा रांच.
तर या रांचवर जून महिना लग्नघाईचा असतो. जून अखेरीला शनिवारी रात्री सीझनचा पहिला ऑपेरा लोकांसाठी ओपन होणार असतो.
हातशिलाईचा अड्डा आता तोंड कमी आणि हात वेगात चालवताना दिसायला लागतो. गायकनट हाऊसच्या गेटमधून येताना दिसला की हातातल्या हेमिंगचा वेग वाढवून ते पूर्ण करायचे आणि मग तो ताजा ताजा गारमेंट पळत पळत ट्रायल रूममध्ये ठेवून यायचा. अश्याही गमती घडतात.
ऑपेराच्या स्टेजवर तालमी चालूच असतात. उत्कृष्ट गायकांचा कोरस, त्याहून उत्कृष्ट आणि अनुभवी गायक प्रिन्सिपल (प्रमुख भूमिका) गायला आणि त्याच तोडीचे उत्कृष्ट वादक. व्हायोलीन्स, व्हायोलाज, चेलो, कॉन्ट्राबास, बेसून, ओबो, trumpet आणि बासऱ्या अशी एकूण 20-25 वाद्ये. हे सगळे मिळून विविध प्रवेशांच्या तालमी होत. स्वर्गीय सूर आसमंतात भरून गेलेले असतात.
हे असं ऐकत ऐकत हातातले काम करायचे. आपल्याला शिवणकाम करायला सुकून मिळावा म्हणून हे सगळे प्रत्यक्ष गातायत अश्या रम्य कल्पना केल्या जायच्या. पण शेवटी कितीही सुंदर असलं तरी सवयीचं, परिचयाचं, शब्द कळतील असं, मस्त ठेका असलेलं असं संगीत नाहीच ते. हरवल्यासारखं व्हायचं. मग वॉकमन( 😃 ) बाहेर काढायचा. हेडफोन कानावर लावायचे. बरोबरच्या कॅसेटसपैकी एक आत ढकलायची. ओळखीच्या गाण्यांचा माहौल तयार करायचा आणि परत थिंबल चढवून हातशिलाईला भिडायचे.

Wednesday, May 4, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप २अ - मॅगीची आयडिया

 गेल्या पोस्टमध्ये मॅगीबायच्या आयडियेबद्दल (हे लिहिल्यावर मजेशीर वाटतेय) सांगितले. अनेकांना नक्की काय गुंडी ते लक्षात आले नाही. साहजिक आहे. अश्या प्रकारचे कपडे आपल्याला पूर्ण अनोळखी असल्याने पटकन लक्षात येणे अवघड आहे. म्हणून ही छोटीशी चित्र-पोस्ट.



फोटोमध्ये दिसतंय ते नेहमीचं लेसिंग. कापडाचे य लेयर्स एकत्र असतात आणि जिथे दोन कडा मिळतात तिथे रिव्हेट्स(आपल्या भाषेत रिबीट!) करून लेसिंग केले जाते. हा बुटांच्या नाडीचाच फंडा आहे. बुटांची नाडी आठवली की तुम्हाला या लेसिंगसाठी लागणाऱ्या वेळेचा अंदाज येईल.
दुसऱ्या आकृतीत दिसेल की कोर्सेटच्या एका कडेला रिव्हेट्सऐवजी नाडीचे लूप्स शिवलेले आहेत. आणि त्या लूप्समधून एक बोनिंग - कोर्सेट शिवताना कापडांच्या य लेयर्समध्ये ठराविक अंतरावर धातूची पट्टी घालतात. जेणेकरून कोर्सेटचा आकार घट्ट होईल. पूर्वी यात व्हेल माश्यांची हाडे किंवा लाकडी पट्ट्याही घालत. या प्रकाराला बोनिंग म्हणतात - असे बोनिंग घातलेले दिसेल. चित्रात लाल रंगाने हे बोनिंग दाखवलेय. रिव्हेट्स ऐवजी कोर्सेटची कड, लूप्स आणि बोनिंग यांच्या मधली रिकामी जागा लेसिंगसाठी वापरलेली आहे. यातला एक फॅक्टर वजा झाला की लेसिंगसाठीची होल्स नाहीशी होणार. ती नाहीशी झाली लेसिंगही टिकणार नाही. तो एक वजा करायचा फॅक्टर म्हणजे बोनिंग. तेच खेचून काढायचे. लेसिंग सुर्र्कन मोकळे.
अर्थात हे तितके सोपे नाही. याच्या मागे पॅटर्निंगची बरीच आकडेमोड, शरीर-कपडा-गुरुत्वाकर्षण-वेळ यांचे गणित वगैरे बऱ्याच गोष्टी आहेत. उगाच नाही मॅगीला ग्रेट म्हणत मी!

Sunday, May 1, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप २ - मॅगी रेवूड

 'वरच्या मजल्यावर कोण कोण जाणार? मला टेबल बदलायला आवडेल किंवा मला नाही आवडणार. काय बघून ठरवतील वरच्या मजल्यावरच्या टेबलाची टीम? '

रोज सकाळी वेगवेगळ्या टेबलावरच्या अप्रेंटिस लोकांचा स्टेजच्या मागच्या पायऱ्यांवर हातशिलाईचा अड्डा जमायचा. सगळेजण आपापले हातशिलाईचे काम आणि आयुधे म्हणजे उजव्या बाजूला छातीच्या वरती अंगातल्या कपड्यावर टाचून ठेवलेल्या सुया, खिशात रीळ, हातात थिंबल, गळ्यात स्निप्सचे नेकलेस आणि गरज असल्यास चष्मे. असा युनिफॉर्म घातलेला घोळका त्या लांबरुंद पायऱ्यांवर बसलेला असायचा. प्रत्येकाच्या हातातले हातशिलाई करायचे गारमेंट्सही तिथे रुळत असायचे. लांबून बघितले तर एकाच लांबरुंद, घोळदार गाऊनमध्ये सगळे बसलेत असं वाटावं. तर हा घोळका वरच्या मजल्यावरच्या टेबलाविषयी गप्पा मारू लागला होता. सीझनचे काम सुरू झाले तेव्हा शेवटच्या - म्हणजे त्या सीझनमध्ये सर्वात शेवटी ओपनिंग होणाऱ्या - ऑपेरासाठी दोन तीन आठवड्यांसाठी नवीन टेबल वाढवले जाणार असे कळले होते. बहुचर्चित मॅगी रेवूड तिथली ड्रेपर असणार होती. ती माझ्या मेजर अडव्हायजर सिल्व्हियाची मैत्रीण, ती NYU च्या कॉश्च्युम शॉपमध्ये शिकवायची. भरपूर कहाण्या ऐकल्या होत्या तिच्या ग्रेट असण्याबद्दल. तिच्या हाताखाली शिकायला मिळायला हवं अशी खूप इच्छा होती. तिच्यासाठी काही नवे लोक घेऊन आणि टेबलांची फेरफार करून नवी टीम तयार करून दिली जाणार होती. आमच्या टेबलच्या कुणालाच हलवले नाही. मॅगीकडे काम करायची माझी संधी हुकली. त्यात नेहमीच्या कॉश्च्युम शॉपमध्ये जास्तीच्या टेबलला जागा नसल्याने तिचे टेबल वरच्या मजल्यावर होते. त्यामुळे तिच्या टेबलवर काय काम चाललंय याबद्दल जाम उत्सुकता होती. मग शेवटच्या ऑपेराचे काम पूर्ण होत आले. रंगीत तालमींची तयारी सुरू झाली. मी त्यावर्षी स्टिचिंग आणि ड्रेसिंग अप्रेंटीस होते. ड्रेसिंग अप्रेंटीस म्हणजे आपल्याकडे ज्यांना ड्रेसमन म्हणतात तो प्रकार. पण इंडस्ट्रीतून कणभर जास्त डिग्निटी असलेला. इथे प्रत्येक प्रिन्सिपल सिंगरला एकेक ड्रेसर दिलेला असे आणि मग एकेक ग्रुपला - म्हणजे स्त्रियांचा कोरस, पुरुषांचा कोरस, असतील तर नर्तक वगैरे - मिळून गरजेप्रमाणे दोन चार ड्रेसर्स दिले जात. प्रत्येक ऑपेराला एकूण 25-30 ड्रेसर्सचा क्रू काम करत असे. तर शेवटच्या ऑपेराच्या रंगीत तालमींच्या आधी आम्हाला आमच्या आमच्या ड्यूटीज सांगण्यात आल्या. मला स्त्रियांच्या कोरसबरोबर ड्यूटी होती आणि एका क्विक चेंजमध्ये हात द्यायचा होता. नटांच्या स्टेजवरच्या एक्झिट नंतर पुढच्या एंट्रीच्यासाठी अगदी कमी वेळात कॉश्च्युम्स बदलायचे असतील तर त्याला क्विक चेंज म्हणतात.
शेवटचा ऑपेरा होता 'डायलॉग्ज ऑफ द कार्मेलाईट्स'. फ्रेंच राज्यक्रांतीच्या पार्श्वभूमीवरचा हा ऑपेरा. फ्रेंच राज्यक्रांतीदरम्यान अमीरउमरावांना पकडून खून करण्याचे सत्र चालू असते तेव्हाचा हा प्रकार. एका सीनमध्ये ऑपेराची नायिका ब्लँच तिच्या घरावर लोक चालून आलेले असताना पळून जाते आणि लगेचच पुढच्या सीनमध्ये एका कॉन्व्हेंटमध्ये आश्रय घेते. आधीच्या सीनमध्ये तिच्या अंगावर भरपूर लेयर्स असलेला रोकोको पद्धतीचा सुंदर गाऊन, डोक्यावर विग वगैरे असतो. आणि पुढच्या सीनला ती विम्पल(टोपडे सदृश) आणि हॅबिट(ननचा झगा) घालून नन बनलेली आपल्याला दिसते. हे कपडे बदल करायला तिच्या एक्झिटनंतर परत एंट्रीसाठी केवळ 38 सेकंद. रोकोको प्रकारचा गाऊन, त्याच्या आत घालायचे लेयर्स हे सगळे चढवून मग वरती बॉडीसचे लेसिंग करणे वगैरेसाठी नॉर्मली 38 मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ लागतो. अश्या वेळेला घालायचे कपडे वरून दिसताना ऑथेंटिक आणि डिझाईनबरहुकूम दिसावे लागतात पण वेगळ्या पद्धतीने शिवावे लागतात. हे वेगळे तंत्र आहे. कुटुर आणि कॉश्च्युममध्ये असा इथे फरक असतो.
तर वरच्या मजल्यावरच्या म्हणजे मॅगी रेवूडच्या टेबलवर हे सर्व कपडे बनवायची ड्यूटी होती. नायिकेचा गाऊन बनवताना सर्व लेयर्स कमरेशी, खांद्याशी वगैरे जोडले जाऊन अनेक लेयर्सचा मिळून वन पिस ड्रेस बनवणे अर्थात त्यातला रोकोको गाऊनचा आभास कुठेही हरवू न देता. ही युक्ती तर सोपी होती. प्रश्न होता लेसिंगचा. ते कायमचे आणि खोटे करून आत वेलक्रो वगैरे दुसरीतले उपाय दुसरीच्या गॅदरिंगपुरते ठीक असतात. पण सँटा फे ऑपेराच्या आन बान शान के खिलाफच दिसलं असतं ते प्रकरण. खरंच लेसिंग केल्याचा ताण दिसला नाही कपड्यात तर तो गाऊन कसला. इथे मॅगीबायचा अनुभव आणि ब्रिलीयन्स कामाला आला. एका बाजूला नेहमीसारखी रिव्हेट्स केलेली (रिबीट मारलेली) पट्टी आणि दुसऱ्या बाजूला रिव्हेट्सच्या जागी लूप्स आणि कोर्सेटमध्ये घालायच्या बोनिंगमधून तयार झालेल्या लेसिंगचा जागा असा प्रकार केला. मागचे लेसिंग गाऊन घालताना यातून नेहमीसारखेच ओढून, खेचून बांधायचे पण काढताना मात्र ते एक बोनिंग खेचून काढले की लेसिंग सुर्र्कन निघून येत असे. आणि मग गाऊन काढण्याचा वेळ 2 सेकंदावर आला.
नायिका आधीचा सीन संपवून स्टेज लेफ्टने एक्झिट घ्यायची. 38 सेकंदाचे घड्याळ टिकटिकायला लागायचे. ती खोलीत यायची. विग, बोनिंग खेचणे, गाऊनच्या बाह्या, शूज ननचा झगा, विम्पल, खाली पसरलेल्या गाऊनमधून पाय बाहेर टाकून दुसरे शूज, अर्धा सेकंद चेक करणे आणि परत एंट्री. झाली 38 सेकंद. रंगीत तालमींना सुरुवात व्हायच्या आधी गायकनायिका आणि सर्व क्रू यांच्यासकट, वेळ लावून या बॅकस्टेज कोरीओग्राफीची तालीम झाली.
पहिल्या प्रयोगाआधी डिझायनरची प्रेझेंटेशन्स असायची आमच्यासाठी. तेव्हा डिझायनरने मॅगीच्या भरवश्यावर क्विक चेंज असूनही इतके एकमेकांच्या विरुद्ध प्रकारचे कॉश्च्युम्स डिझाईन केले हे सांगितले तेव्हा मॅगीबरोबर काम करायला मिळालंच पाहिजे याची अजून तहान लागली. त्याबद्दल परत मूड आला की बोलू!

Monday, April 25, 2022

सँटा फे ऑपेरा कॉश्च्युम शॉप - १. थिंबल

 लिसा कधीही हात चेक करायची. एका हातात गारमेंट आणि दुसऱ्या हातात सुईदोरा असेच असायचे बहुतेकदा. पण लिसा सुईदोऱ्याच्या हाताचे मधले बोट चेक करायची. त्या बोटात थिंबल घातलेले नसेल तर हातातला गारमेंट काढून घ्यायची आणि जाऊन थिंबल बसवेपर्यंत द्यायचीच नाही.

भरगच्च आणि अनेक स्तरवाले गाऊन्स, बरीच अस्तरे असलेले लांबलचक कोटस, खूप स्तर एकवटल्या कोपऱ्यात शिवायची बटणे असे काहीही हाती शिवताना लिसाचा थिंबलचा आग्रह किती योग्य होता हे कळायचेच.
लिसा आमच्या टेबलची ड्रेपर होती. म्हणजे इथल्या संकल्पनेत समजवायचे तर मास्टर टेलरच्या पेक्षाही जास्त स्किल अपेक्षित असलेली जबाबदारीची जागा. संपूर्ण टेबलची प्रमुख. एकूण 7-8 टेबले म्हणजे टिम्स असायच्या. या सगळ्या टिम्स मिळून त्या त्या वर्षीच्या 4 ऑपेरांच्या कपड्यांच्या शिवणकामाची जबाबदारी उचलायच्या. लिसा ड्रेपर होती त्यावर्षी मी तिच्या टेबलच्या अप्रेंटीसपैकी एक होते. अप्रेंटीस हे केवळ हातशिलाई करण्यासाठी असत. गाऊन्स आणि इतर सर्व कपड्यांच्या हेमलाईन्स (तळाचा काठ), नेकलाईन्स, लेपलच्या आतले फिनिशिंग, कोटांच्या अस्तराचे फिनिशिंग, बटणे, वरून शिवून जोडल्या जाणाऱ्या accessories असे सर्व काही जे जे हाताने शिवायचे असते ते आमच्या अंगावर असे.
पॅटर्न तयार करणे, त्याबरहुकूम खोटे कापड कापणे, खोट्या ड्रेसच्या ट्रायल्स, त्यानंतर पॅटर्नमध्ये फेरफार करून खरे कापड कापणे, मशीनवर शिवणे वगैरे यातले काहीही अप्रेंटीसच्या हातात दिले जात नसे. हे काम अतिशय प्रेसिजनने चाले (थिंबलशिवाय हातशिलाई करायची नाही म्हणजे बघा!). आणि नवशिक्यांना अश्या गोष्टी देऊन काम बिघडवणे परवडत नसे. निदान पहिले दोन ऑपेरा तरी. मग हळूहळू अंदाज आल्यावर पिनिंग करून देऊन मग मशीनची शिवण घालायला दिले जाई वगैरे.
माझ्या तिथल्या पहिल्या वर्षी स्टीचिंग अप्रेंतीस म्हणून काम करताना तीन महिन्यात मी इतके हेमींग, बटणं लावणे वगैरे केलंय की नंतर परत युनिव्हर्सिटीत कॉश्च्युम शॉपमध्ये माझे विद्युतवेगाने हेमिंग करणे हा चर्चेचा विषय झाला होता. आणि थिंबलशिवाय हातशिलाई करता न येणे, लायनिंगमध्येही, कुठेही दिसत नसला तरी मॅचिंग धागाच वापरणे हे ही.
हल्ली हातशिलाईची सवय सुटली त्यामुळे त्यात आता सुबकताही राह्यलेली नाही आणि विद्युतवेगही. तारकामामुळे सुईदोऱ्याच्या ग्रिपचा घोळ होतो काहीतरी. पण आजही मला थिंबलशिवाय काम करता येत नाही.
पण माझ्याकडे सँटा फे ऑपेराच्या कॉश्च्युम शॉपच्या कहाण्या मात्र बऱ्याच आहेत. पुढची परत कधीतरी.

Search This Blog